Geschreven voor Tijdschrift Theater!

Half negen op een regenachtige avond in Amsterdam Noord. Buurtcentrum ’t Crat puilt uit. Mensen willen wel koffie, maar ze zijn een beetje beschroomd om naar de bar te gaan. Daarvoor zouden ze namelijk de grote lege ruimte moeten oversteken die vanavond is aangewezen als toneel.

Hier begint even later de nieuwste aflevering van De Wasserette, een theatrale buurtsoap die kort geleden haar tweede seizoen in ging. In een half uurtje worden de belevenissen van de familie Reus, eigenaar van wasserette De Witte Reus uit de doeken gedaan. Acteur en schrijver Rogier Schippers speelt Koos, een melancholieke middenstander, die met zijn vrouw Yvon (Huug van Tienhoven in drag) de wasserette draaiende wil houden. Zijn hond Tarzan, gespeeld door de jonge acteur Martijn Crins, geeft bijtend commentaar op de situatie.

Ze drinken advocaat met slagroom, vouwen lakens, tappen schuine moppen, vertellen over hun verlangens en vechten elkaar de tent uit. Deze aflevering van De Wasserette laveert tussen weemoedig en plat, is grappig en kort: een half uurtje. Jef Hofmeister begeleidt op accordeon het eindlied Aan de zonzij van het IJ.

‘Toegepast Theater’ noemt Schippers het na afloop. Hij raakte met zijn muziektheatergroep Het Volksoperahuis bij het project betrokken toen Chris Keulemans hem broeg eens na te denken over een theatraal community project. Keulemans is artistiek directeur van de Tolhuistuin, een paviljoen met tuin dat onderdeel was van het enorme Shell-terrein in Amsterdam Noord, recht tegenover het Centraal Station. Nu Shell het terrein verlaat komen er woningen, bedrijven en culturele instellingen (bijvoorbeeld het Filmmuseum). Keulemans fungeert als kwartiermaker voor culturele instellingen, maar vooral ook voor publiek. En zo werd de Tolhuistuin deze zomer ineens een hotspot voor hippe Amsterdamse feestjes.

Continue reading “Reportage community theatre: ‘De Wasserette’” »

“Helden uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst” is het motto voor de nieuwe, laatste voorstelling in de driedelige voorstellingenserie Zeeuwse Nachten die het Volksoperahuis de afgelopen drie jaar uit de klei trok. Nederland staat onder water en de fine fleur van het land wordt nog net op tijd gered door volksheld Willem Barentz. Hij zet de hele Nederlandse canon op een ijsschots die de Schelde op komt drijven en die ook wel wat weg heeft van de Titanic. Barentz blijkt een patjepeeërige volkszanger die ‘zijn’ canon graag vrij van negers houdt. Zijn hele band is ook in blinkend wit gekleed.

Het Volksoperahuis wist in de eerdere twee delen aardig muziektheater te maken, waarin liedjes in eindeloos veel stijlen van componist en zanger Jef Hofmeister amusant combineerden met een scala aan typetjes van acteurs Kees Scholten en Rogier Schippers. Sommige daarvan keren ook nu terug, zoals de demente koningin Amalia en het Zeeuws Meisje dat in de tussentijd zwanger is geraakt.

Maar de samenhang is minder helder dan in de voorgaande delen. Het grootste deel van de voorstelling is de mega-ijsshow van Barentz waar artiesten als de Dominee van de Kerk van de Apocalyps hun ding komen doen en de gastheer de grootst mogelijke moeite heeft om de ongewenste canon-indringers buiten boord te houden. Gaandeweg valt op dat weinig liedjes echt áf zijn en dat de teksten wel erg drijven op flauwe grappen en citaten.

Pas aan het eind, als Zeeuws Meisje bevalt van een onwillige jongen die met een gospel-achtig vraag-antwoordspel met het publiek verleid moet worden om geboren te worden, bewijst Hofmeister dat hij heus nog wel een sterke melodie kan schrijven. Ook het op speciale uitnodiging aanwezige (en opvallend witte) gospelkoortje draagt dan bij aan de uitgelaten sfeer. Het Volksoperahuis moet het hebben van charme en dat hebben ze in overvloed, van de hangende mond van het Zeeuws Meisje van Schippers tot het braaf op het podium liggende hondje van bassiste Kim Soepnel.

In hun behandeling van het moderne Nederland in cyclusvorm roept het Volksoperahuis onvermijdelijk associaties op met vergelijkbare projecten die Mightysociety, Sabri Saad el Hamus en Joachim Robbrecht (onder anderen) nu uitvoeren. Die vergelijking valt negatief uit voor Zeeuwse Nachten. Ondanks de sympathieke boodschap dat we iets minder bezig moeten zijn met het verleden en iets meer met de toekomst, blijft deze voorstelling niet meer dan een verzameling goed uitgevoerde maar oppervlakkige cabaret-sketches. De epische vorm van drie voorstellingen (binnenkort ook alledrie achter elkaar te zien) botst met de flauwe humor en de magere inhoud.

Zeeuwse Nachten 3: Het behouden huys van het Volksoperahuis. Gezien 23/1/08 in De Brakke Grond. Aldaar t/m 2/2. Tournee t/m 26/4. Meer info op www.volksoperahuis.nl

“Dan liever de lucht in”, zei Van Speijk, en hij stak de lont in het kruitvat. Het standaardzinnetje is een echo uit een geschiedenisboek over een symbool van oud-Hollandse heldenmoed, waarvan weinigen nog het precieze verhaal zullen weten. Schrijver Rogier Schippers en componist Jef Hofmeister kozen hem als hoofdpersoon voor het tweede deel van Zeeuwse Nachten. Hun gezelschap het Volksoperahuis maakt een trilogie van warmbloedige muziektheatervoorstellingen over Hollandse helden om daarmee de verwarrende staat van het huidige Nederland te onderzoeken.

Opvallend genoeg zijn zij niet de enigen die aan één voorstelling niet genoeg hebben om hun maatschappelijke engagement in te vullen. Vorige week speelde de van oorsprong Egyptische acteur Sabri Saad El Hamus het zeer geslaagde tweede deel van zijn serie Pax Islamica, vijf voorstellingen gebaseerd op de vijf zuilen van de Islam. En theatermaker Eric de Vroedt heeft maar liefst tien voorstellingen nodig in zijn ambitieuze project Mightysociety, waarin hij actuele thema’s behandelt zoals angst voor terrorisme en wantrouwen in de politiek.

Deze voorstelling begint bij Van Speijk in de hemel. Hij vertelt over zijn roemruchte daad: hoe in de haven van Antwerpen de kanonneerboot waarvan hij het gezag voerde in de oorlog tegen de Belgen van zijn ankers sloeg en langzaam naar de kaai dreef. Hoe daar de woedende bevolking al klaarstond om te enteren. En hoe hij toen, liever dan in handen te vallen van de vijand, besloot om zijn schip, zijn bemanning en zichzelf spectaculair aan hun einde te helpen.

Inmiddels zien we Van Speijk niet meer als een held, maar juist als voorbeeld van misplaatste vaderlandsliefde, wiens daad geen enkele zin heeft gehad. Het Volksoperahuis gaat nog verder en maakt van hem een soort negentiende-eeuwse zelfmoordterrorist. Maar zwaar op de hand wordt het niet. In de vrolijke, cabareteske voorstelling keert Van Speijk terug naar Nederland op het moment dat een stokoude koningin Amalia op het punt staat het hele land op te doeken. Dat laat Van Speijk niet gebeuren: hij zal nogmaals zijn daadkracht tonen.

Tijdens zijn zoektocht wordt hij terzijde gestaan door een als Ketelbinkie verkleed Zeeuws Meisje (die we nog kennen uit het eerste deel van Zeeuwse Nachten), blijkt zijn bemanning te bestaan uit Marokkanen met een taakstraf en verwordt zijn heldendaad tot een gesponsorde mediashow. Dit alles verpakt in aanstekelijke liedjes waarin het kleine combo (klarinet, accordeon en percussie) een waaier aan stijlen laat zien, van zeemansliedjes tot fanfare en van protestsong tot klezmer. De actuele verwijzingen naar Van Gogh, Fortuyn en Balkenende zijn soms flauw, maar vaker zeer gevat en de intieme sfeer maakt dit een sympathieke voorstelling.

Zeeuwse Nachten 2: Dan liever de lucht in! door het Volksoperahuis. Gezien 17/1/07 in De Cameleon. Aldaar t/m 28/1, tournee t/m 26/4. Meer info op www.volksoperahuis.nl

zie ook: Recensie Zeeuwse Nachten 1

Er wordt de laatste tijd veel theater gemaakt over Nederland als land op drift. Voorstellingen als Paars (Growing up in Public), Nu (Annette Speelt) en de Mightysociety serie van Eric de Vroedt proberen de nationale identiteitscrisis te beschrijven. Aan dit (incomplete) lijstje kan nu het amusante Zeeuwse Nachten worden toegevoegd, waarin de twee oerhollandse helden Hans Brinker en het Zeeuws meisje zich afvragen wat er toch aan de hand is met het volk achter de dijk.

Brinker en het meisje worden gespeeld door Kees Scholten die vooral zingt maar ook acteert en Rogier Schippers die vooral acteert maar ook zingt. Een combo bestaande uit Jef Hofmeister, Dennis Stroucken en Kim Soepnel begeleidt hen en trekt uit hun accordeon, drums en contrabas even makkelijk een soulswinger als een levenslied. Want meer nog dan een verzameling sketches rond het thema Hollandse helden is Zeeuwse Nachten een serie alternatieve volksliederen voor een land in verwarring. Het mooiste daarvan is Mijn kleinste land ter wereld, een genadeloze parodie op 15 miljoen mensen van Fluitsma en Van Tijn en Het land van van Lange Frans en Baas B.

Niet alle liederen zijn even geslaagd. Als Schippers en Scholten zingen over jongens die dromen over de wilde vaart klinken ze als een poor man’s Acda en de Munnik. Een aantal scènes over het WK voetbal leveren leuke grappen op, maar worden wel erg cabaretesk.

Wat vooral opvalt is dat uit de puntige commentaren en poëtische observaties zo’n pessimistisch beeld van Nederland opdoemt. De makers bezingen vooral de hypocrisie, de kleinzieligheid en de klagerigheid van de Nederlander. Hans Brinker eindigt op de bodem van de Westerschelde. Het staat in contrast met de warme intimiteit die de voorstelling uitstraalt. Het Volksoperahuis is een gastvrij gezelschap en in het kleine theater De Cameleon is de bar ín de zaal. Voor het speciale huiskamergevoel ligt het hondje van bassiste Soepnel de hele voorstelling braaf achterop het podium.

Nee, volgens mij hebben Schippers en co het prima naar hun zin in Nederland. Daardoor overtuigt de gezelligheid van de voorstelling méér dan de inhoud.

Zeeuwse Nachten 1 van het Volksoperahuis. Gezien 5/1 in De Cameleon, nog aldaar te zien t/m 15/12, tournee t/m 31/3. Meer info op www.volksoperahuis.nl