Een wat zonderlinge jongen met poëtische ideeën over de dood en een obsessie voor olifanten, die zich “de buurman van de wereld” noemt en last heeft van over elkaar buitelende herinneringen. Thomas Höppener kijkt open, een beetje onzeker de tribune in. Steeds lijkt hij op het punt te staan om weg te lopen, maar over zijn schouder blijft zijn blik vastgezogen aan het publiek.

Höppener speelt een personage uit een recente Noorse roman, Helling van Carl Frode Tiller. Regisseur Maren Bjørseth, ook Noors, maar opgeleid in Amsterdam, koos het verhaal voor de eerste voorstelling na haar afstuderen. Bjørseth geldt als een talent: met haar afstudeervoorstelling Een Poppenhuis won ze vorig jaar de prestigieuze Ton Lutz Prijs.

Helling is het verhaal van zijn gekte, maar het bijzondere is dat het geheel vanuit zijn perspectief getoond wordt. Niet híj lijkt raar, maar zijn omgeving. Alle mensen om hem heen – ouders, pleegouders, pestende klasgenoten, foute vrienden, zijn vrienden, enzovoort– worden als karikaturen gespeeld door Rick Paul van Mulligen en Keja Kwestro: monsterlijk, wee, mierzoet, grotesk, leip of kwaadaardig.

Bovendien vallen, door zijn vervormde geheugen, tijden, plaatsen en gezelschappen voortdurend door elkaar. Bjørseth regisseert dit als harde cuts, waarbij vaak midden in een scène de personages en sfeer radicaal wijzigen. Een liefdevolle omhelzing wordt een vernederende ruzie, de dronken pa wordt de flemende pleegvader. Van Mulligen en Kwestro werken zich uiterst knap door deze strakke emotionele choreografie.

En langzaam, tergend langzaam wordt duidelijk dat deze eigenaardige jongen toch niet zo lief is als hij lijkt. De witte wand met de grote cilinder van het decor (Marjolijn Brouwer) suggereren een MRI scanner of andere medische omgeving. Voor wie reconstrueert hij dit verhaal eigenlijk?

Met haar strenge, consequente aanpak en haar grote vertrouwen in de acteurs betoont Bjørseth zich een zelfverzekerde, veelbelovende regisseur. Maar Helling ontwikkelt zich te traag om anderhalf uur te boeien. Ze maakt een enge psychologische horrorshow, waaruit je als toeschouwer niet kunt ontsnappen. Maar je raakt niet geraakt, maar murw.

Helling van Maren E. Bjørseth/Frascati Producties. Gezien 6/2/13 in Frascati WG. Aldaar t/m 9/2. Meer info op www.theaterfrascati.nl

Joeri Vos speelt de regisseur. Maar niet zomaar een regisseur. Met een rare pruik, een sik en een paars gestreepte trui lijkt hij als twee druppels water op de echte regisseur van de voorstelling, Eric de Vroedt. Het achtste deel van Mightysociety, De Vroedt’s serie van tien actuele, geëngageerde theatervoorstellingen, greep de aandacht met de openbare auditie Op zoek naar Geert Wilders en publiciteitsmateriaal voor Geert Wilders, de musical. Maar De Vroedt zoekt geen theatrale confrontatie met de PVV-politicus, hij doet iets veel gevaarlijkers: hij gaat de strijd aan met zichzelf.

Bij binnenkomst krijgen de toeschouwers PVV petjes en hoofddoekjes uitgedeeld. We zijn niet bij Geert Wilders, de musical, we zijn figuranten die backstage zitten te wachten tot de première over een paar uur, of eigenlijk zitten we her en der verspreid in een oud bankgebouw bij een toneelstuk dat probeert via dit spiegelpaleis iets over Wilders en het populisme te zeggen. En voor de verwarring: Vos, die de regisseur speelt, schreef de tekst, die door De Vroedt geregisseerd wordt.

De rollen zijn herkenbaar: de producente (een heerlijk bitchy Catrien van Boxel) bestiert de boel met cynische voortvarendheid, de schrijfster maakt zich zorgen over de artistieke geloofwaardigheid, de hoofdrolspeler is kwijt, de bijrolspelers zijn op van de zenuwen (met Rick Paul van Mulligen als overdreven clichématige maar adembenemend snelle valse nicht) en de regisseur heeft maar bar weinig controle over de zaak.

De scènes zijn razendsnel, geestig en worden voortdurend onderbroken door nieuwe telefoongesprekken of opkomsten. De schrijver en de regisseur, kunstzinnige en maatschappelijk geëngageerde theatermakers blijken van ‘Joop’ de vrije hand te hebben gekregen voor een Wilders-musical, bedacht op een avond in de Smoeshaan als anti-statement. Maar de persiflage wordt door het publiek serieus genomen en de infiltratie van de ‘martelaars van de linkse kerk’ wordt onschadelijk gemaakt door de machtige musical-industrie.

Tot zover beweegt Mightysociety8 zich op vertrouwd terrein. Vos en De Vroedt kunnen in de klassieke backstage-situatie veel grappen en speldeprikken kwijt over theater, kunst en politiek. Ondertussen komen hilarische decorstukken voorbij: kaasmeisjes, een roedel boerka’s, en een WTC toren. Maar omdat steeds duidelijk is dat De Vroedt hier zelf ten tonele wordt gevoerd ontstaat wrijving en ongemak.

Want wat is eigenlijk het verschil tussen een escapistische musical en de de geëngageerde voorstellingen van De Vroedt zelf, die toch vooral preken voor eigen parochie? Wat heeft het publiek aan de nuance van de ‘twaalfkantige medailles’ die hij probeert te brengen?

Het pleit enorm voor de voorstelling dat het deze vragen expliciet stelt, en dat het de betere antwoorden overlaat aan oppervlakkige musicalnicht (‘Ik wíl oogkleppen. Musical gaat over iets groters, ergens bijhoren’) en de artistiek correcte schrijfster (‘Het maakt me niet uit hoe mijn tekst gespeeld wordt, als het maar met noodzaak en passie gebeurt’) of de acteur die Wilders speelt, die door diens uiterlijk aan te nemen iets meer begrijpt van de angst die Wilders moet hebben.

De voorstelling eindigt met een woedende monoloog van Vos/De Vroedt, boos op de wereld, op de overbodigheid van zijn eigen werk, op zijn lafheid. Ongericht en ongeremd boos, destructief, lichamelijk en gevaarlijk. ‘Ik wil iemand in elkaar slaan’, zegt Vos en hij sleurt Eric de Vroedt uit het publiek. Ze vechten. Het doet pijn.

Misschien is Mightysociety8 niet een heel goede voorstelling. Maar het is wel een voorstelling die het Nederlandse theater de maat neemt en waarin persoonlijke drijfveren tot op het bot worden onderzocht. Eric de Vroedt is een theatermaker met een grote bek, maar hier gaat hij serieus met de billen bloot. Dat verdient respect, en navolging.

Mightysociety8 van Eric de Vroedt en TG42. Gezien 21/10/10 in Mediamatic Bank. Aldaar t/m 30/10. Tournee t/m 27/11. Meer info op www.mightysociety.nl