Ben je gezellig met vrienden aan het eten, wordt er ineens een baby voor je deur gedeponeerd. Dat is echt mega-a-rielekst. Dat kan zomaar de avond verpesten. Zakenman Thomas en zijn vrouw Barber wonen met een Chinese huishoudster op een westers compound in Beijing en de bekenden die deze avond langskomen zijn journalist Mark en zijn Ellen, plus ambtenaar Pim. De Amerikaanse Clyde completeert het gezelschap, totdat op de stoep het wiegje met een meisje erin wordt gevonden.

Peter van de Witte, in het dagelijks leven de helft van cabaretduo Droog Brood, schreef voor Het Toneel Speelt zijn eerste toneelstuk. Het is een geslaagde zwarte komedie geworden en tegelijk een tamelijk vinnig stuk over de huidige generatie dertigers: kinderen die schoolziek zijn voor iedere vorm van verantwoordelijkheid.

Want praten kunnen ze, maar beslissingen nemen niet. En wat zijn ze allemaal oppervlakkig, egoïstisch en lachwekkend kortzichtig. Van de Witte maakte er venijnige typetjes van, met typische spreektaal, creatief gescheld en overdreven grof Engels. Ze zijn goed in het voeren van gesprekken óver gesprekken, gevoelig voor sociale druk en hebben geen enkel moreel kader. Daan Schuurmans valt op als de gelijkhebberige cynicus Mark en Lies Visschedijk maakt van de naïeve Ellen binnen de scherpe dialogen een herkenbaar en tragikomisch personage.

Het probleem is dat de plot weliswaar afdoende macaber is, maar vooral ongeloofwaardig: na enig heen en weer gepraat komen de Nederlanders tot de conclusie dat het kind een verschrikkelijk leven tegemoet gaat en dood beter af is. Vervolgens probeert de voorstelling een situatie dramatisch te maken die wellicht beter in het absurde getrokken had kunnen worden.

Het is Sieger Sloot die met zijn fijne timing en zijn lange lichaam uiteindelijk het morele ijkpunt blijkt. Hij spreekt prima Amerikaans Engels, maar tegelijk blijft het een goede grap dat hij als Nederlander deze rol speelt.

Acteur Mark Rietman maakt met deze voorstelling zijn regiedebuut. Slechts op een paar momenten voegt hij een beeldend effect toe: Sloot dansend tussen de grote glazen schuifdeuren, de huishoudster verricht een magische handeling. Het zijn kleine momenten van schoonheid tussen het domme gehakketak.

Het is geen aangenaam beeld wat Van de Witte van zijn leeftijdsgenoten schetst, maar zeker het aanzien waard. Nederland heeft er een veelbelovende toneelschrijver bij, een scherp observator van een generatie opgesloten in de compound van hun eigen relativisme.

Expats van Het Toneel Speelt. Gezien 20/1/11 in de Stadsschouwburg. Aldaar t/m 23/1 en 10-13/2. Tournee t/m 3/4. Meer info op www.hettoneelspeelt.nl

Het toneelstuk Closer van David Marber begint een moderne klassieker te worden. Acht jaar geleden speelde Toneelgroep Amsterdam het stuk, twee jaar geleden werd het verfilmd met onder andere Julia Roberts en Clive Owen. Nu speelt Het Nationale Toneel het stuk in de vlotte vertaling van Martin Bril. Regisseur Antoine Uitdehaag koos met Bracha van Doesburgh, Daan Schuurmans, Eva Duijvestein en Roef Ragas vier jonge acteurs die ondanks hun toneelopleiding vooral bekend zijn geworden door televisieseries en films.

Het stuk bestaat uit twaalf scenes voor twee mensen. In een eenvoudig decor van verrijdbare witte doeken draaien ze om elkaar heen. Ze flirten, worden verliefd, gaan vreemd en gaan uit elkaar, en dat doen ze in spitsvondige gesprekken met emotionele uitbarstingen. Een fotografe, een arts, een journalist en een stripper. In hun relaties zijn ze volkomen zelfzuchtig, in de wetenschap dat de ander dat ook is.

De twee mannen hechten aan de waarheid. Als overspel van hun partner aan het licht komt willen ze alle vunzige details weten. De vrouwen verkiezen de zoete leugen, en de stripper specialiseert daar zelfs in: we weten niet eens zeker of haar naam Alice of Jane is. De gesprekken over hun relaties zijn krachtmetingen, wedstrijden. Maar hoe dicht bij elkaar ze ook komen, nooit zijn ze samen. De anatomische pop met uitneembare ingewanden die de hele voorstelling voor op toneel staatbenadrukt hoe weinig ruimte er zit tussen aanraken en bloed vergieten.

De vier acteurs hebben nog niet zoveel toneelervaring, maar redden zich prima. Vooral Ragas is mooi als primitieve, sexbeluste man met zelfkennis. Van Doesburgh is soms te schril en Duijvestein maakt haar personage wel erg hard. Ook gaat de voorstelling tegen het eind wat trekken. Het publiek weet al lang dat geen van de vier zal ontsnappen aan de eenzaamheid. Het zijn kleine bezwaren tegen een verder onderhoudende voorstelling, die zowel de luchtigheid van Marber’s stuk als zijn rauwe boodschap goed weet over te brengen.

Je zou je wel kunnen afvragen of dit soort toegankelijk toneel met van televisie bekende acteurs en een van film bekend verhaal niet eigenlijk door vrije producenten zou moeten worden gemaakt in plaats door een gesubsidieerd gezelschap. Het voornaamste argument daartegen is dat commerciële produkties zelden dit niveau halen, meestal door tekort aan aandacht en repetitietijd. Maar eigenlijk is het zonde dat zo’n voorstelling door Het Nationale Toneel moet worden gemaakt.

Theater Closer van Het Nationale Toneel. Gezien 25/11/06 in Rotterdam. Te zien in Amsterdam (Compagnietheater) 27/10 t/m 4/11 en 22/11 t/m 2/12, tournee t/m 23/12. Meer info op www.hnt.nl

Als ze applaus halen maken Angela Schijf en Daan Schuurmans niet alleen een buiging naar de zaal, maar ook naar elkaar. Geen omhelzing, geen zoen, maar een buiging. Het tekent de afstandelijkheid tussen haar, de voormalige soapie die van Jan Decleir acteren leerde en hem, het toneelschooltalent met de filmcarrière en het pretty boy imago.

Ze spelen een getrouwd stel waarvan de man na een ongeluk zijn geheugen kwijt is. Gretig vertelt zij hem wie hij eigenlijk is. Een thrillerschrijver die ook schildert en ervan houdt om met haar te shoppen voor schoenen en met wie ze veel sex heeft. Het klinkt te mooi om waar te zijn. Is zij wel zijn vrouw? En hij blijkt zich ineens nog wel details te herinneren over hun huwelijkreis. Is hij echt z’n geheugen kwijt of doet hij maar alsof?

Amnesie is een gevaarlijk middel voor een schrijver. De originele invalshoeken zijn allemaal gebruikt, wat overblijft zijn clichés. De populaire Franse auteur Eric-Emmanuel Schmitt had eerder in Nederland succes met het stuk Enigma Variaties. Vorige week ging Meneer Ibrahim en de bloemen van de koran met René Groothof in première. Petits Crimes is echter een knoeiboel. De zouteloze plot is halverwege uitgespeeld en spelers en publiek blijven radeloos achter met een onbegrijpelijk relatiedrama vol gemeenplaatsen over liefde en vertrouwen. Niettegenstaande het label ‘zwarte komedie’ dat het stuk meekrijgt valt er maar weinig te lachen.

Schijf en Schuurmans doen hun best, maar zijn als acteurs toch net een maatje te klein om ondanks het materiaal te schitteren. Maar wat wil je ook met zinnen als: “Diep van binnen haatte ik dat boek, zonder het te beseffen”, of: “Wat je in de liefde deelt is niet de waarheid, maar het mysterie.” Beiden zijn veel te jong zijn voor de rollen die Schmitt schreef en ze zijn buitengewoon onflatteus gekleed. Hij in een studentikoze ribblazer, zij in een rare paarse pofbroek met een ouwelijke mantel.

Toch valt vooral het gebrek aan chemie tussen de twee sterren op. Als ze tegen elkaar mogen bitsen of worstelen om de stofzuiger zijn ze sympathiek en aandoenlijk, maar de verscheurende liefde die de personages toch ook voor elkaar voelen wordt geen moment geloofwaardig.

Ach, de voorstelling zal zijn weg wel vinden naar een jong publiek dat de spelers kent van film en televisie. Maar met een beetje meer aandacht voor stukkeuze, casting en acteursbegeleiding heeft zulk glamourtoneel veel meer potentie.

Toneel Petits Crimes van Bos Theaterproducties. Gezien 18/1/06, Leidse Schouwburg. Nog te zien 4 t/m 6/4 in Bellevue, tournee t/m 29/4. Meer informatie op www.bostheaterproducties.nl