De schouwburgen in de grote steden moeten geleid worden door huisgezelschappen; jonge theatermakers moeten streng op kwaliteit geselecteerd worden, het begrip vernieuwing moet de prullebak in. Met een ambitieus 9-puntenplan voor het theater opende Ivo van Hove gisteravond het nieuwe festival TF-1. Tijdens de sobere openingsceremonie in de Stadsschouwburg ontvouwde de directeur van Toneelgroep Amsterdam zijn visie op het Nederlandse theater in de 21e eeuw.

In die visie spelen de grotere toneelgezelschappen de hoofdrol: zij geven leiding aan de schouwburgen in de grote steden, zij selecteren en coachen jong talent en bieden continuïteit. “De aandacht moet gaan naar continuïteit gekoppeld aan zeggingskracht. Vernieuwing geeft ons de illusie van vooruitgang, een nutteloos en zinloos verlangen”, aldus Van Hove.

Van Hove is blij met de huidige “goede chemie” tussen Toneelgroep Amsterdam en de Amsterdamse Stadsschouwburg, maar ziet liever een meer structurele samenwerking: “De toevallig goede of slechte chemie tussen leidinggevenden kan toch niet de basis vormen voor een optimale werking van het grootste repertoiregezelschap van het land?”

Het festival TF-1 is de opvolger van Het Theaterfestival en toont de komende weken de beste voorstellingen van het vorige seizoen, uitgekozen door een jury onder leiding van Monique van de Ven, naast enkele genomineerden voor de Toneel Publieksprijs. De jury koos onder meer Opening Night, de uiterst succesvolle regie van Ivo van Hove.

Naast het hoofdprogramma zijn er drie randprogramma’s, met ieder een eigen titel. TF-2 is het Amsterdam Fringe Festival, een vergaarbak van kleine voorstellingen van ongeregelde makers op diverse plekken in de stad. TF-3 biedt verdieping, met lezingen, discussies en presentaties. TF-4 toont enkele voorstellingen die voor het Vlaamse Theaterfestival zijn uitgekozen als beste Vlaamse voorstellingen van het afgelopen seizoen.

De keuze van Het Parool uit TF-1234

Uit TF-1
Opening Night van Toneelgroep Amsterdam en NT Gent
Alom bejubelde regie van Ivo van Hove kreeg zelfs verstokte theaterhaters weer naar de schouwburg. Het beste wat Toneelgroep Amsterdam te bieden heeft: uitstekend ensemblespel, een prachtig decor, vernuftig gebruik van video en een excellerende Elsie de Brauw in de hoofdrol.
Stadsschouwburg, 6 en 7 september, 20:15 uur

Uit TF-2
3 van Opium voor het Volk
Jonge hondenclub uit Amsterdam maakte voorstelling vol stadsverhalen en synchroon verlopende levens. De voorstelling maakt ook kans op de maar liefst 50.000 euro grote BNG Prijs voor nieuwe theatermakers die op 8 september voor het eerst wordt uitgereikt.
Bellevue, donderdag 7 september, 20:30

Uit TF-3
Debat: De zelfmoordterrorist in het theater
Een opvallend groot aantal theatermakers koos het afgelopen seizoen een zelfmoordterrorist als personage. Is de zelfmoordterrorist het ultieme icoon van de 21e eeuw? Pieter Hilhorst praat met regisseurs als Johan Simons en Eric de Vroedt.
Stadsschouwburg, zondag 3 september, 16 uur, toegang vrij

Uit TF-4
Welcome in my backyard van Wunderbaum
OK, eigenlijk selecteerde de Vlaamse jury De Rollende Road Show, een andere voorstelling van Wunderbaum. Maar deze Maastrichtse club die zich verbond met Johan Simons’ NT Gent maakt op dit moment het hipste theater van de lage landen. En nog maatschappelijk relevant ook.
De Brakke Grond, 2 en 3 september, 19 uur

Meer info op www.tf-1.nl

Gezien: Een Bijzonder Goede Vrijdag
14 april 2006, in en rond het Gasthuis en DWA, Amsterdam

Eigenlijk is Een Bijzonder Goede Vrijdag een festival van één dag. De dag is een initiatief van de vier werkplaatsen en productiehuizen in Amsterdam: Produktiehuis Frascati, Hetveem Theater, Gasthuis en Danswerkplaats Amsterdam (DWA). Na eerdere halfslachtige pogingen op het festival Septemberkoninkjes presenteren de theaterlaboratoria van de stad nu voor het eerst werk van hun kunstenaars in onderlinge samenhang. Op één vrijdagmiddag en -avond werden zeven presentaties getoond.

Het is een buitengewoon lovenswaardig initiatief, alleen al om praktische redenen. Het is heerlijk om als professionele theaterbezoeker die weinig tijd vindt om de werkplaatsproducties bij te houden (zoals ondergetekende) om na één dag weer even helemaal bij te zijn. Daarnaast lijkt deze formule ook aantrekkelijk voor een iets breder theaterpubliek, dat nieuwsgierig is naar work in progress van jonge makers.

Het aanbod aan podiumkunsten op deze dag is uiteenlopend: van de onopvallend poëtische dans van Nora Heilmann tot de absurdistische praatmime van Jef van Gestel en van een cabareteske monoloog van José Klaase tot een iPod-installatie van Petra Ardai, alle disciplines en vermengingen zijn vertegenwoordigd.

Hoewel de makers werkzaam zijn bij vier verschillende instellingen lijkt er niet echt sprake van ‘bloedgroepen’. Dat heeft enerzijds te maken met het gebrek aan een heldere artistieke signatuur van de verschillende werkplaatsen, maar ook met de pragmatische instelling van de jongste generatie podiumkunstenaars. Hun werk is vanzelfsprekend multidisciplinair en ze werken waar ze terecht kunnen. Het onderscheid van de werkplaatsen naar discipline (Gasthuis voor toneel, Hetveem voor mime, DWA voor dans en Frascati voor multimedia en multiculti) voelt op deze vrijdag nogal achterhaald.

Het pragmatisme van de makers leidt ook tot projecten waarin niet zozeer gestreefd wordt naar vernieuwing of vormexperimenten, maar waarin ze vooral lijken te werken aan een betere beheersing van theatrale vormen. De presentaties hebben stuk voor stuk kwaliteit, maar het wordt nergens echt spannend. Het meest experimenteel is nog The Letters to Movement Project, waarin danseres Hillary Blake Firestone kennissen vroeg om een brief aan beweging te sturen. Ze leest de brieven voor en reageert daar weer fysiek op. De combinatie van het abstracte idee en de openhartige presentatie wekt veel sympathie.

Meest geslaagde presentatie van de dag is de nieuwe voorstelling Over Morgen van Laura van Dolron. Drie mensen houden een monoloog over hun depressie, met een tekst vol mooie beelden over ijs eten met een schoenlepel en je matras in de huiskamer leggen zodat je het gevoel hebt bij iemand te logeren. Het is een mooi stukje toneel, eenvoudig en helder uitgevoerd.

De vier organiserende instellingen zeggen dat ze vanaf nu een dergelijk minifestival eens in het half jaar willen organiseren. Het is te hopen dat ze dat waarmaken, want het is een zeer welkome aanvulling op de Amsterdamse theaterkalender.

In het Compagnietheater zijn gisteravond de prijzen uitgereikt van het ITS festival. De meest prestigieuze prijs, de Ton Lutz Prijs voor afstuderende regisseurs, ging naar Joachim Robbrecht voor zijn voorstelling Adam in Ballingschap dat hij opvoerde in de Hortus. De Belgische regisseur die afstudeert aan de regie-opleiding in Amsterdam krijgt geld voor het maken van een nieuwe voorstelling en een coachingstraject. Robbrecht was zelf niet aanwezig om zijn prijs in ontvangst te nemen; hij is in Gent een nieuwe voorstelling aan het maken.

Speciale vermelding voor de Ton Lutz Prijs was er voor de eveneens in Amsterdam afstuderende regisseur Thibaud Delpeut, die tijdens het festival opviel met de geslaagde voorstelling Entr’acte. Met een zelfgeschreven, op de film Lost in Translation geïnspireerd stuk toont Delpeut zijn talent voor het construeren van gelaagde personages. Hij geeft daarnaast blijk van een goede hand van casten door Wendell Jaspers tegenover Kees Hulst te zetten. Het levert een spannende kleine voorstelling op.

Een geheel nieuwe prijs is de Kemn-A-ward. Castingbureau Kemna Casting nam het initiatief voor deze prijs voor de meest opvallende en veelbelovende acteur of actrice op het ITS. De prijs ging naar de Vlaamse acteur Oscar van Rompay die op het festival te zien was met zijn klas van de Antwerpse Herman Teirlinck school in de voorstelling Publikumsbeschimpfung. Eerder dit jaar viel hij al op in kleine rollen in de grote voorstellingen Platform van NT Gent en Opening Night van Toneelgroep Amsterdam. Van Rompay wint 4000 euro voor het verder ontwikkelen van zijn talent, en dat mag van uitreiker Job Gosschalk ook prima gebeuren op een terras in Barcelona met een fles sangria.

De overige prijzen waren voor de speerpunten van het festival: dans en internationaal. De Choreography Award voor de beste dansvoorstelling ging naar Pere Gay i Faura voor zijn voorstelling This is a picture. De ITS Guest Award voor beste internationale voorstelling ging naar Publikumfsbeschimpfung. Uitreiker Ben Hurkmans, directeur van het Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten, zei te hopen dat met de val van het kabinet en het vertrek van Rita Verdonk het voor kunstenaars eenvoudiger zal worden om naar Nederland te komen om hier te werken.

Eigenlijk kon Hollandse Nieuwe dit jaar niet plaatsvinden. De negende editie van het jaarlijkse festival voor nieuwe toneelteksten kon alleen doorgaan omdat alle medewerkers afzien van salaris. Dat is prachtig, maar eigenlijk ook schandalig stelde Hans Dijkstal in gisteravond in zijn openingswoord in het Compagnietheater in Amsterdam. De VVD-coryfee stond Cosmic de afgelopen maanden met advies terzijde en benadrukte het belang van intercultureel theater “voor stad en land”.

Het was een opening die optimisme en vrolijkheid uitstraalde. Het festival dat wordt georganiseerd door theatergroep Cosmic was bijna slachtoffer geworden van het annus horribilis van dit multiculturele gezelschap. Dat begon in februari dit jaar toen artistiek leider Khaldoun Elmecky op onverkwikkelijke wijze werd ontslagen door het bestuur. Opschorting van subsidie, interim managers en vuilspuiterij in de pers volgden. Voor het voortbestaan van gezelschap en festival werd gevreesd. Inmiddels is het dieptepunt blijkbaar gepasseerd. Met Lucien Kembel als nieuwe directeur en de voorgenomen fusie met diens gezelschap Made in da Shade wil Cosmic vooral vooruit kijken.

Maar de crisis heeft nog wel financiële gevolgen: door afgelaste voorstellingen en niet nagekomen verplichten zit Cosmic in het armenhuis. De organisatorische moeilijkheden hebben hun weerslag op het programma. Zo duurt het festival dit jaar maar drie dagen en worden er geen stukken van bekende Nederlanders gepresenteerd, zoals in eerdere jaren wel gebeurde. Toch heeft het programma van geënsceneerde lezingen van nieuwe stukken genoeg nieuwsgierig makende titels. Zoals Saddam Hussein en ik van de Iraaks Koerdische theatermaker Ibrahim Selman of De Michael Jackson van Delfzijl van Roger Goudsmit en Guus Pengel. Opvallend is ook de masterclass van Theodor Holman, waarin vier schrijvers in één dag op basis van een krantenbericht een stuk schrijven dat ’s avonds wordt uitgevoerd.

De toon van de deelnemende auteurs is politieker dan eerdere jaren, stelt festivalleider Paulette Smit vast bij de opening. Inderdaad zijn er veel illegalen, fundamentalisten en Lonsdale jongeren te bekijken. Bijvoorbeeld in de openingsvoorstelling Nessun Dorma van Julien Ignacio waarin een asielzoeker een hondje nadoet om onderdak te krijgen bij een oorlogsveteraan. Hoewel de tekst niet heel sterk is, toont hij feilloos aan wat de meerwaarde is van Hollandse Nieuwe als plek waar tegendraadse stemmen over interculturele problemen op het toneel gezet worden.

Hollandse Nieuwe duurt nog tot zaterdag 3 december. Meer informatie en het programma staat op www.hollandsenieuwe.nl