Recensie: ‘Macbeth’ van Toneelgroep Amsterdam (HF)
Het mooist is het bloed. Zorgvuldig, teder bijna haalt Hans Kesting het uit een medisch uitziende container, een doorzichtige plastic zak met rode vloeistof. Hij loopt ermee naar het midden van het toneel, gooit hem met evenveel kracht als beheersing omhoog en kijkt hem na als hij vrijwel geluidloos op de vloer uiteenspat en het vocht in uitwaaierende patronen over de lichte vloer druipt, als in een kruising van CSI en Jackson Pollock.
Johan Simons regisseert Macbeth als seizoensafsluiter bij Toneelgroep Amsterdam, met Fedja van Huêt in de titelrol en Chris Nietvelt als zijn Lady. Het is een vette voorstelling geworden, vol bloed, slijk, spasmes en geschreeuw, waarmee de makers nauwelijks geprobeerd lijken te hebben om Shakespeares personages menselijk te maken. Het blijft nu eenmaal een bruut en duister stuk en het lukt regisseurs zeer zelden om van Macbeth en zijn vrouw iets anders te maken dan monsters in een nachtmerrie. Ook deze voorstelling blijft gruwelijk plaatjestheater, intens gespeeld, maar afstandelijk.
Bij Simons is Macbeth een veteraan die aan het begin van het stuk zojuist een opstand van rebellen wreed de kop heeft ingedrukt. Hij draagt, net als de andere personages, khaki badstof ondergoed: een soldaat met verlof.
Van Huêt valt zijn rol aan als een veldrijder een modderig parcours: verbeten, brullend, zwoegend en met het schuim op de lippen maakt hij van Macbeth een imposante rol in zijn oeuvre, maar de bewondering voor zijn temprament wordt afgewisseld met de vraag wat met al deze energie eigenlijk beoogd wordt.
De bloederige weg die hij aflegt naar de (hem door drie heksen voorspelde) Schotse troon kan dan niet anders worden gezien als de uiting van een posttraumatisch stresssyndroom. Zo gaat deze voorstelling al vanaf het openingsbeeld niet over wat een man in een beest kan doen veranderen, maar over een onmens die de oorlog naar huis brengt.
De speelvloer is een groot, licht gekleurd vierkant, omringd door een soort design keukenelementen en een wand met klapdeuren die langer heen en weer blijven bewegen dan fysiek mogelijk. Achteraan staat een kleine tribune waar de off-stage acteurs de verrichtingen volgen.
Vooral de rol van Lady Macbeth blijft onduidelijk: Van Huêt en Nietvelt praten met elkaar in kinderstemmetjes, hij voert haar mee als een hond aan een lijn en het is volstrekt duidelijk dat haar aanmoedigingen om de huidige koning te vermoorden geheel overbodig zijn: Macbeth kan zijn bloeddorst maar nauwelijks bedwingen. Aan het eind krijgt de Lady wroeging en pleegt ze zelfmoord, en Nietvelt vult Shakespeares tekst aan met fragmenten van Sarah Kane. Ook hier geldt: het is mooi, maar wat betekent het?
Aan het eind gooit Van Huêt een eindeloze hoeveelheid coniferen het toneel op – een vrij letterlijk citaat uit de Macbeth die Karin Henkel bij Simons’ eigen gezelschap Münchner Kammerspiele regisseerde. Het versterkt de indruk van een nogal stuurloze voorstelling. Macbeth blijft een rots die te steil is om te beklimmen.
Holland Festival: Macbeth van Toneelgroep Amsterdam. Gezien 10/6/12 in de Stadsschouwburg. Aldaar t/m 16/6 en volgend seizoen vanaf 15/8. Meer info op www.toneelgroepamsterdam.nl
[…] In de regie van Johan Simons, komen deze vragen niet aan de orde. Zijn Macbeth is vanaf het begin een getraumatiseerde oorlogsveteraan die de overgang naar de gewone maatschappij niet meer kan maken. Macbeth is al over de grens van zijn eigen menselijkheid geduwd. Hij heeft de voorspelling van de heksen of de aanmoediging van zijn vrouw nauwelijks nodig om door te gaan met doden. Deze Macbeth is zowel dader, als slachtoffer van wat losgemaakte duistere krachten teweeg brengen. Lady Macbeth kan zijn moordlust niet aan. Het natuurlijk evenwicht is volkomen zoek en wordt ook niet hersteld. Als Macbeth eenmaal is gevallen, staat in de regie van Simons een vergelijkbaar personage (Malcolm) klaar om het over te nemen. Kijk hier voor een recensie. […]
Had mij verheugd eens MacBeth in een Nederlands theater te zien, maar het was een grote teleurstelling. Het begin bij Shakespeare vind ik zo mooi: die drie heksen. Maar daar begint deze uitvoering helemaal niet mee. De kracht van MacBeth is: hoe een man langzaam gek wordt door de moorden die hij pleegt. Maar in deze voorstelling is MacBeth al meteen in het begin een onmens. Zo krijg je niets mee van de psychologische ontwikkeling, wat nu juist de grote kracht van het stuk bij Shakespeare is. Lady MacBeth hoort haar man op te zwepen tot die moorden, maar hier laat MacBeth haar uit als een hondje. Jammer dat een zo groot acteur als Fedja van Huet voor zo’n stomme enscenering wordt gebruikt.
Het stuk gisteren 15/8 gezien. Het is me niet tegengevallen. Het is ontdaan van alle franje en keihard neergezet. Knap.
In hoeverre de medische kennis van de recensent reikt kan ik niet beoordelen, maar als we in medische termen gaan praten lijkt me PTSS een wat zwakke benaming van zowel het stuk als de voorstelling.
Ik zou (als huisarts) eerder willen spreken van een knap neergezette psychopathie met kwellende wroeging, een paradox dus (van Shakespeare).
Zoiets is heel moeilijk om te spelen. TA doet het overtuigend. Wel jammer van het gemis van de heksen.
Het is niet vaak dat je in Nederland naar een uitvoering van MacBeth kunt, dus als ik daar dan heen ga, wil ik MacBeth zien, en niet de eenzijdige interpretatie van een regisseur die denkt dat hij mij moet vertellen wat ik moet denken. Het is niet dat ik elke week MacBeth zie, en behoefte heb aan weer eens wat anders. Nee dank u, gewoon MacBeth graag, dat heeft meer inhoud dan deze Vietnam interpretatie. Het hoeft ook allemaal niet in kostuum, maar de volledige tekst is wel het minste. Nu moest ik het doen met wat de regisseur er van heeft begrepen, en dat is blijkbaar niet veel. Een paar emmertjes toneelbloed.
Voor iemand die het verhaal niet kent, is het overigens al helemaal niet te volgen.
Ook erg jammer is de vertaling van Hugo Claus, die op sommige punten niet klopt. Ik heb het dan niet over nuances van woorden: “Lighted fools the way To dusty death” gaat niet over valse voorlichting door narren, maar over het de dood injagen van dwaze volgelingen. Dat is nogal een verschil.
Macbeth vermoord, nee, gesmoord in kinderachtig kunstbloed. Hans Kesting komt op met eerst twee, later nog een plastic box en haalt daar zakjes rode vloeistof uit, smijt ze kapot op de blonde vloer. Later gaan de spelers daar in liggen en slepen en ze smeren zich vol. Ja, ja bloed! Ja, het is een bloederig verhaal. De dramaturg en de regisseur hebben van Shakespeares stuk een readers digest gemaakt: man vermoordt zijn vorst, opgehitst door zijn vrouw, maar hij blijft moorden en de vrouw pleegt uiteindelijk zelfmoord en de man wordt in een tweegevecht onthoofd.
Maar ze hebben nog iets bedacht. Sado-masochisme is in de mode. Lady Macbeth en haar man hebben zo’n verhouding: ze geilen op gevaarlijke spelletjes. Zelfs laat de regisseur, Johan Simons, Fedja van Huêt Chris Nietvelt met een halsband als een hondje rondsjokken. Maar wat blijkt: de Lady wilde alleen maar dat haar man koning werd en daarna moest hij ophouden met moorden. Omdat hij doorgaat, want het geweld zit diep in hem, gaat het fout. Ja ja, het geweld zit in ons allen. Citaat: ‘In Macbeth voelen we hoe diep de moordlust genetisch in ons verankerd is.’ Dramaturgen denken er over na. Zie je, zo gaat het: van een gedachte naar een voorstelling.
Chris Nietvelt heeft weer dezelfde gilletjes, gebaartjes als altijd, vreemde pasjes, buigingen en dat kinderachtige stemmetje. Al 29 jaar of daaromtrent ben ik allergisch voor haar stemmetje. De eerste keer, dat ik haar hoorde (‘Bloem knopft!’) en zag, was het verrassend, maar in de volgende rol bleek zij over maar één maniertje te beschikken. Het is me een raadsel dat ze nog steeds rollen krijgt, maar ja, smaken verschillen.
De vertaling was van Hugo Claus: was, want de dramaturg/bewerker, Koen Tachelet, heeft er weinig van heel gelaten. Af en toe komt een flard vertaalde Shakespeare voorbij.
Ik ben weggelopen bij nieuw oorlogsgeluid. Het ergste moest nog komen: de ommekeer van de Lady, alias Chris Nietvelt. Dat wilde ik niet meer horen of zien.
De schouwburg in Groningen was voor een deel gevuld met schoolkinderen. Ze waren meer bezig met elkaar en met hun mobieltjes en daar had ik deze keer begrip voor.
[…] In de regie van Johan Simons, komen deze vragen niet aan de orde. Zijn Macbeth is vanaf het begin een getraumatiseerde oorlogsveteraan die de overgang naar de gewone maatschappij niet meer kan maken. Macbeth is al over de grens van zijn eigen menselijkheid geduwd. Hij heeft de voorspelling van de heksen of de aanmoediging van zijn vrouw nauwelijks nodig om door te gaan met doden. Deze Macbeth is zowel dader, als slachtoffer van wat losgemaakte duistere krachten teweeg brengen. Lady Macbeth kan zijn moordlust niet aan. Het natuurlijk evenwicht is volkomen zoek en wordt ook niet hersteld. Als Macbeth eenmaal is gevallen, staat in de regie van Simons een vergelijkbaar personage (Malcolm) klaar om het over te nemen. Kijk hier voor een recensie. […]