Hoewel het licht nog aan is schuifelen de mensen voorzichtig naar hun plaats. Zo veel licht geven de rode lampen ook weer niet, en de toeschouwers van Donkere kamer zitten niet op een rij, maar ieder op een eigen stoel rondom een open speelplek. Als het licht helemaal uitgaat zie je letterlijk geen hand voor ogen.

Theater met blinden is niet uniek. Een paar jaar geleden liet regisseur Lotte van den Berg Antwerpse blinden het schilderij Het vlot van de Medusa uitbeelden, en recenter maakte het Noord Nederlands Toneel Teiresias, over de blinden ziener uit de Griekse tragedies, in een stikdonkere theaterzaal.

Aanvankelijk lijkt Dries Verhoeven, de maker van Donkere kamer, iets vergelijkbaars te doen. Een blinde vrouw loopt door de stad en vertelt over zichzelf en over haar omgeving. Ze loopt achter een kar met daarin camera’s die 360 graden rondom filmen, de beelden worden geprojecteerd op de vier zijden van de zaal. De vrouw lijkt wel een ziener; ondanks dat ze hen niet kan zien lijkt ze de kleur van auto’s en de gedachten van mensen op straat te kunnen lezen.

Maar zoals altijd gaat het er bij Verhoeven eigenlijk om hoe wij als publiek kijken. Over hoe wij onze ideeën en wensen op anderen (in dit geval blinden, in zijn vorige voorstelling Life streaming jongeren in Sri Lanka) projecteren. In het vervolg van de voorstelling zien we vijf blinden die ons aankijken (via de camera), die muziek maken, zingen en dansen en die openhartig praten, vooral over liefde en intimiteit. Want ook iemand die niet kan zien wil wel gezien worden.

Dat thema kwam bij interviews en castings pas naar boven, vertelt Verhoeven aan de telefoon. “Ik maakte de voorstelling in München, waar het theater van de Münchner Kammerspiele aan de duurste winkelstraat van de stad ligt. Die visueel geëtaleerde rijkdom was voor mij fascinerend en ik dacht dat voor een blinde een etalage niet meer is dan een stuk glas. Maar dat bleek veel ambiguër; blinden blijken enorm bezig met hun uiterlijk. Al heel snel werd het thema intimiteit en contact leggen. Daarover ontstonden heel snel goede gesprekken”

“We vroegen in voorbereidende gesprekken bijvoorbeeld of ze het fijner vonden om in het donker te vrijen, zodat de verhoudingen gelijkwaardiger zijn. Maar dat was absoluut niet zo. ‘Ik vind het fijn om te horen hoe ik eruit zie’, zei iemand. Eén vrouw vertelde meteen in ons eerste gesprek over een keer toen ze in een doorschijnende kamerjas in de gang van haar appartement liep en hoorde hoe een man bij de lift stil bleef staan en haar bekeek. Ik dacht toen ze het vertelde dat die man haar iets aan had gedaan, maar het ging er juist om hoe vrouwelijk en sexy ze zich toen voelde. Ik zag haar alleen maar als kwetsbaar, terwijl ze juist heel krachtig is. Dat verhaal zit nu als scène in de voorstelling.”

“Ik hoop dat het lukt om het publiek bewust te maken van z’n eigen manier van kijken. Maar als je die doorbreekt wordt je  uiteindelijk wel geconfronteerd met een beperking en een pijn die echt is.” Dat speelt ook bij de voorstelling zelf: “Net als bij Life Streaming kan ik de voorstelling niet echt met de spelers delen. Het is voor hen een abstractie waarin ze functioneren, dat is ook pijnlijk.”

De voorstelling is tijdens pinksteren te zien in de Stadsschouwburg, officieel nog als onderdeel van het programma Brandhaarden, waarmee de Münchner Kammerspiele en haar artistiek leider Johan Simons zich in maart uitgebreid presenteerden. Voor de Nederlandse versie, die al te zien was op Festival a/d Werf in Utrecht heeft Verhoeven de voorstelling flink aangepast: “We hebben hier vijf spelers in plaats van zes,  waarvan twee Nederlanders. We hebben overwogen om het met boventiteling te doen, maar dat werkt niet. Ik zoek het effect dat je iemand aankijkt die niet terugkijkt, dat kan niet als je dan ook nog je hoofd moet draaien om de tekst te lezen.”

Verhoeven maakt inmiddels voorstellingen in heel Europa, maar voor het najaar heeft hij een project op een speciale plek: zijn eigen buurt. “Ik woon nu een paar jaar in Bos & Lommer en in september ga ik daar de voorstelling Niemandsland maken, waarin je met een gids door de Kolenkitbuurt loopt. Ik heb die voorstelling al eerder gemaakt in Utrecht, Berlijn en Valencia, maar nu maak ik hem voor mijn buren.”

Donkere kamer van Dries Verhoeven/Münchner Kammerspiele. 27 en 28/5, Stadsschouwburg. Meer info op www.ssba.nl