Zeven premières brengt Toneelgroep Amsterdam (TGA) volgend seizoen. Terwijl hij net begonnen is met repeteren aan de grootschalige seizoensafsluiter De Russen! (een Tsjechov-bewerking van Tom Lanoye die tijdens het Holland Festival in première gaat) licht regisseur en directeur Ivo van Hove uitgebreid de plannen toe.

“Hoe ga je om met je de pijn die je elkaar hebt aangedaan, dát is de vraag waar bijna alle voorstellingen zich mee bezighouden”, vertelt Van Hove in zijn kantoor achterin de Stadsschouwburg. “Of als je het maatschappelijk ziet: hoe leer je afscheid nemen van het oude en iets nieuws aangaan.” Het eerste dat opvalt is dat TGA twee stukken van de zeventiende-eeuwse Franse komedieschrijver Molière gaat spelen. Van Hove zal zelf De Vrek regisseren en voor Tartuffe is de Bulgaars-Duitse regisseur Dimiter Gotscheff aangezocht.

“Molière is dringend aan herontdekking toe”, vindt Van Hove. “Hij schreef natuurlijk komedies, maar in mijn visie zijn het ook sociale drama’s. Het zijn allemaal stukken die op een heel grimmige manier ethische problemen naar voren brengen. Hij zet twee keuzes tegenover elkaar en je moet je als publiek daartegenover verhouden. Als je het nu leest lijkt het bijna eigentijds. De Vrek is een man wiens leven beheerst wordt door de gedachte aan geld. Daarmee vergiftigt hij zijn familie, en zijn kinderen worden nog erger dan hij zelf. Zo wordt het ook een koningsdrama.” De titelrol zal gespeeld worden door Hans Kesting die met deze rol zijn 25-jarig toneeljubileum viert.

Naast Gotscheff, in Nederland nagenoeg onbekend, maar in Duitsland veel geroemd om zijn enscenering van werk van Heiner Müller, is een andere opvallende gastregisseur de in Duitsland werkende Vlaming Luk Perceval, eind vorig jaar nog in Amsterdam te zien met zijn Hamlet. Voor het eerst in vele jaren maakt hij weer een Nederlandstalige voorstelling, In Ongenade, naar het boek (Disgrace) van de Zuidafrikaanse schrijver J.M. Coetzee. “Daarin zit hetzelfde thema, ook weer in een generatieconflict: een jong meisje wordt gruwelijk verkracht, maar besluit geen aangifte te doen. Ze wil die pijn een plaats geven in haar leven, terwijl haar vader dat absoluut niet kan.”

“Overigens maak je zo’n programma niet zo hoor,” relativeert Van Hove de samenhang, “maar achteraf blijkt er toch iets in de lucht te hangen. We leven na 9/11 en de financiële crisis in een heel onzekere tijd. Bewust en onbewust zoeken we stukken die over dat breukgebied gaan.”

Toneelgroep Amsterdam zal volgend seizoen opnieuw veel in het buitenland spelen. Nieuw is de deelname aan het Prospero Project, een samenwerkingsverband van zeven Europese theaters, onder andere in Lissabon, Berlijn en Modena. “Jaarlijks kiezen zij één regisseur uit de Europese top, zoals eerder Thomas Ostermeier of Alvis Hermanis om een voorstelling te maken die een tournee langs al die zalen maakt. Ik ben zeer vereerd dat ik daarvoor uitverkozen ben.”

De voorstelling die Van Hove voor Prospero zal regisseren is Husbands, na Koppen en Opening Night zijn derde bewerking van een film van John Cassavetes. “Het gaat over een groep vrienden die na de dood van één van hen weer vlucht in hun leven van vroeger, met drank, gokken en vrouwen. Uit angst voor de dood vluchten ze het leven in, zoals in Born to Run van Bruce Springsteen. Het is een vrij existentieel verhaal over leven en dood, maar het fijne van Cassavetes teksten is dat het ook lekkere stukken voor acteurs zijn.”

Na drie voorstellingen in het talentontwikkelingstraject TA2 gaat regisseur Eric de Vroedt (ook bekend van zijn Mightysociety-project) zijn eerste grotezaalvoorstelling maken: Na de zondeval van Arthur Miller, het stuk dat de Amerikaanse toneelschrijver deels schreef over zijn relatie met Marilyn Monroe. Een nieuwe regisseur stroomt bij TA2 in: toneelspeler Jacob Derwig. “Het is voor de buitenwacht misschien een onverwachte keuze, maar Jacob en ik hebben hier al over gesproken toen hij toetrad tot het ensemble. Hij is natuurlijk meer dan alleen speler, hij komt van ’t Barre Land en heeft ook al eerder geregisseerd. Eerder kwam het er niet van doordat er steeds weer nieuwe, interessante rollen voor hem voorbij kwamen. Nu gaat hij Kat op een heet zinken dak maken.”

Het seizoen wordt afgesloten door Macbeth van de in München werkende Johan Simons, met Fedja van Huêt in de titelrol. Het lijstje overziend valt ineens het grote aantal mannelijke hoofdrollen op. “Ja, het is een testosteronseizoen”, grinnikt Van Hove. Om dan meteen weer te relativeren: “In Macbeth gaat het natuurlijk grotendeels om Lady Macbeth (Chris Nietvelt), en in Husbands zal Halina Reijn alle vrouwenrollen spelen, en Karina Smulders gaat in één seizoen zowel de Marilyn-rol in Na de zondeval als de Liz Taylor-rol in Kat op een heet zinken dak spelen.”

De verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke hoofdrollen, tussen komedies en tragedies, of tussen premières en hernemingen in een seizoen speelt slechts een kleine rol in het samenstellen van het seizoen. “Je moet toch maken wat je als regisseur urgent vindt. Je kunt de successen ook niet plannen. Hier in het bedrijf had vrijwel niemand verwacht dat Kinderen van de Zon zo’n publiekssucces zou worden. Wij halen ieder jaar vrij stabiel 100.000 bezoekers, met heel verschillende programma’s. We spelen in Amsterdam 150 voorstellingen per jaar en brengen er ruim 200 extra activiteiten, dat is in de Nederlandse context uniek. Dat betekent dat wij een publiek hebben dat graag komt kijken naar de grillige weg die TGA inslaat en dat ervan houdt om verrast te worden. Ook als het een keer wat minder is haken ze niet af, omdat ze zien dat we er honderd procent voor gegaan zijn en iedereen staat goed te spelen.”

Van Hove, die bekend staat als workaholic, doet volgend seizoen naast de twee regies bij TGA slechts één regie in het buitenland, Edward II bij de Berlijnse Schaubühne. “En in de lente en de zomer van 2012 ga ik, en mensen geloven het niet als ik het zeg, vijf maanden níet regisseren. Ik werk graag, maar ik heb in mijn hoofd voorbereiding en rust nodig.” Echt níet regisseren? “Behalve als er iets heel exceptioneels langskomt.”

—

Toneelgroep Amsterdam speelt deze maand vier verschillende voorstellingen in de Stadsschouwburg. Hebben die nog last van de waterschade van een week geleden? “Bij de voorstellingen die we nu in de Rabozaal spelen bouwen we een vloer op de vloer”, legt Jan Versweyveld, de vaste ontwerper van TGA uit, “Bij La Voix Humaine een dikke laag vinyl en bij Spoken een hele constructie met een draaischijf. In die zin is het een klein geluk bij een groot ongeluk. Als je de vloer nu ziet lijkt het mee te vallen, maar als je er dicht op kijkt zie je dat hij niet meer recht is. Deze zomer moet hij helemaal vervangen worden.” TGA gebruikt de Rabozaal zo’n honderd dagen per jaar.

www.toneelgroepamsterdam.nl