Geschreven voor Tijdschrift Theater! De Eye-opener is een column waarin een theaterliefhebber vertelt over zijn meest inspirerende/bijzondere/ontroerende theaterervaring.

Theaterbezoek is iets dat je moet leren in je jeugd. Mensen die met hun ouders meegingen naar het theater, gaan later zelf ook. Ik presenteer mezelf graag als Exibit A voor deze stelling. Mijn moeder nam me mee naar voorstellingen van Jeugdtheater De Zwarte Hand of het N.J.T Kindertheater. En later ook mee naar grote-mensen-toneel; vooral van het Ro Theater, in de toen spiksplinternieuwe Rotterdamse Schouwburg.

Ik herinner me de familievoorstelling rond Kerst (toen al), De Nieuwe Kleren van de Keizer, met Hajo Bruins als keizer, waarin de charlatannende kleermakers ook het keizerlijke ondergoed niet waren vergeten. De van ongelovige hilariteit krijsende zaal bij het zien van de piemelnaakte keizer maakte geloof ik meer indruk dan de blote acteur.

Maar mijn echte, definitieve bekering tot het toneel kwam door twee voorstellingen, beide klassieke tragedies – ik was tenslotte een keurig gymnasiumkindje. Als eindexamenonderwerp Grieks hadden we Sophokles en ik heb een aantal delen van Elektra vertaald, hier en daar enigszins clandestien geholpen door de vertaling van Gerard Koolschijn in een boekje dat al snel net zo beduimeld was als de examenbundel zelf.

Het toeval wilde dat het Theater van het Oosten het stuk dat seizoen speelde (in een regie van Agaath Witteman en met Katelijne Damen in de titelrol, vertelt de database van het TIN me) en ik ben naar Gouda of een andere provincieplaats met schouwburg gereisd om het te gaan zien. Tsja, en daar gebeurde het. Maar ja, wat precies?

Later dat schooljaar speelde het Duitse Theater an der Ruhr König Oidipus. Met mijn weinige schoolduits en zorgvuldige tekstlezing vooraf kon ik eigenlijk nauwelijks bevatten waar die voorstelling over ging, maar toch. Ook daar weer. Tsja, hoe moet ik het omschrijven.

Het interessante is dat ik me beide voorstellingen eigenlijk helemaal niet meer kan herinneren. Ze zijn elk samengebald in één beeld. Elektra, berustend op na de moord op haar moeder. En Oidipous, een oude, dikke man in een witte luier staand op een tafel. Maar het gevoel blijft: daar heb ik iets bijzonders gezien, iets dat speciaal voor mij gemaakt leek. Iets dat een beetje met sex te maken heeft, en meer dan een beetje met godsdienstwaanzin.

Later heb ik het nog een paar keer gehad, en met kijkervaring komt ook het vermogen om het al vroeg te herkennen, soms al tijdens de voorstelling. Bij Gatz had ik dat, en heel kort geleden nog een keer, bij Poëten en Bandieten.

Het is ingewikkeld, maar het zijn niet per se de beste voorstellingen die ik gezien heb. Andere voorstellingen zijn intelligenter, gevoeliger of gewoon domweg beter. Je kunt je bewondering delen met andere bezoekers, en als recensent kun je uitleggen waarom iedereen erheen zou moeten.

Maar die speciale categorie voorstellingen raakt iets aan dat strikt en alleen bij mij hoort. Het is mijn privéverzameling existentiële ervaringen.