Na een roemrijke carrière in Nederland ging acteur Pierre Bokma (Parijs 1955) met Johan Simons mee op zijn nieuwe toneelavontuur in München. Als toneelspeler bij de Münchner Kammerspiele begint hij als het ware opnieuw, in kleine rollen en projecten. Dit weekend staat hij weer even twee keer in de Stadsschouwburg, in Hotel Savoy, de voorstelling waarmee Simons afgelopen oktober het gezelschap heropende. ‘In Duitsland hoopt het publiek op confrontatie.’

Hij woont nog gewoon in Amsterdam, en zit in café Stanislavski in de Stadsschouwburg als een vaste gast. We moeten ook vooral niet denken dat hij weg is uit Nederland: hij speelt nog in ’t Spaanse Schaep en vanaf maart tourt hij ook weer door Nederland met de nieuwe voorstelling van Alex van Warmerdam. Die wordt gemaakt in Antwerpen, samen met de Vlaamse groep Olympique Dramatique, dat dan weer wel.

‘Deze voorstellingen van Hotel Savoy zijn de laatste in deze reeks’, vertelt Bokma. ‘In juni spelen we hem nog een paar keer in München en dan gaan we meteen verder met een nieuwe voorstelling.’ Dat wordt een combinatie van E la nave va van Fellini (over operasterren op een cruiseschip) en The hairy ape van Eugene O’Neill (over de bewoners van de machinekamer).

Hij werkte voor het eerst met Johan Simons in 1993 toen die Othello regisseerde bij Toneelgroep Amsterdam. Bokma: ‘Hij was niet tevreden over de eerste versie en maakte vervolgens gewoon met dezelfde cast en een heel nieuw decor een nieuwe. Ik vond dat toen geweldig.’

Toen Simons hem uitnodigde om mee te gaan naar München prikkelde dat vooral zijn nieuwsgierigheid. ‘Ik was benieuwd naar het niveau van theater maken en acteren in München. Beieren is namelijk echt iets heel anders dan Berlijn. En het niveau blijkt geweldig hoog. Maar de verhoudingen zijn anders. In Duitsland is een autoriteit ook nog echt de autoriteit. Nederlanders hebben daar over het algemeen lak aan.’

‘Simons had al eerder voorstellingen gemaakt bij de Münchner Kammerspiele, maar in Hotel Savoy werkte een aantal spelers voor het eerst met hem. In het begin was er toch vrij veel wantrouwen en onbegrip. Een aantal Duitse acteurs heeft toch last van de directheid van ons Hollanders. Gaandeweg de repetities sleet dat toen duidelijk werd wat voor soort voorstelling het ging worden.’

Hotel Savoy is een bewerking van een roman van Joseph Roth, waarin hij de chaos in Europa aan het einde van de Eerste Wereldoorlog toont door de gebeurtenissen in één hotel, waar verschillende personages op weg naar huis zich verzamelen. Bokma speelt de liftboy Ignatz.

‘Roth gebruikte de chaos van de stad, waar de revolutie op uitbreken staat en soldaten op mensen schieten om de orde te handhaven, als symbool voor Europa. In het hotel verzamelt zich een allegaartje aan nationaliteiten. Mijn personage is een Griek, Katja Herbers speelt een Hongaarse of Roemeense showgirl. Alle sociale lagen zijn aanwezig en de liftboy heeft toegang tot al die milieus. Maar we wilden er een allegorische, bijna mythische figuur. Van maken Het kan de duivel zijn of de dood. Ik probeer hem een zekere terughoudendheid te geven; hij moet een onbepaalde, kwikzilveren figuur zijn. Dat is het mooiste voor deze rol.’

Simons’ hotel lijkt misschien ook op het gezelschap waaraan hij leiding geeft, een huis waar verschillende nationaliteiten samenkomen, ieder met hun eigen taal. Bokma spreekt vlekkeloos Duits, maar in deze voorstelling lijkt hij daarbovenop ook te spélen alsof hij goed Duits spreekt. ‘Dat heeft geen persoonlijke reden, ik denk dat mijn personage zo perfect mogelijk zijn taal beheerst, ook om zijn identiteit te verhullen. Nee, het is niet vreemd om nu in de Stadsschouwburg in het Duits te spelen. Bij het repeteren kunnen de Nederlandse acteurs Johan soms helpen om dingen uit te leggen aan onze Duitse medespelers, maar dat verschilt eigenlijk niet van vergelijkbare repetitieprocessen in Nederland.’

In de pers werd Hotel Savoy over het algemeen positief ontvangen. ‘Het is grappig: men kijkt met volstrekt andere ogen naar Johans voorstellingen nu hij intendant is. Terwijl hij toch echt blijft regisseren zoals hij doet, hij heeft niet ineens een ‘intendantische’ nieuwe visie. Maar het is mooi dat de reacties op de eerste voorstellingen onder zijn leiding zo enthousiast zijn. Dat helpt hem enorm bij het uitvoeren van zijn plannen.’

Bij die plannen blijft Bokma zeker betrokken. Het bevalt hem duidelijk in München. ‘Die stad is zich ongelooflijk bewust van zichzelf. Er is een lange rechtse, conservatieve geschiedenis. Men hecht aan Beieren, aan tradities en gedrag, aan een duidelijk hiërarchische structuur. Als je daar als kunstenaar jouw controversiële filosofie over de mens neerzet dan voel je de weerstand en de scepsis. Het kost moeite om anderen te overtuigen. Maar het publiek hoopt op confrontatie: ze zijn bereid om het tegendeel van hun opvattingen op het toneel te aanschouwen, en ermee in debat te gaan. Cultuur neemt een enorm belangrijke plaats in. Ik geloof niet dat ze dat ooit zullen opgeven.’

Bij die belangrijke plaats voor cultuur hoort ook een buitengewone bewondering voor kunstenaars en speciaal voor acteurs. Hoewel er zeer waarderend over zijn spel wordt geschreven en gesproken heeft Bokma er nog geen kennis mee gemaakt. ‘Ik weet dat het bestaat, die Begeisterungsfähigkeit van het Duitse publiek, maar dat komt pas als je je als acteur je telkens opnieuw bewezen hebt. Maar het is me niet om de publieksgunst. Ik blijf er vanwege mijn interesse in München en Johan.’

Hotel Savoy van de Münchner Kammerspiele speelt 21 en 22 januari in de de Stadsschouwburg. Meer info op www.ssba.nl