Een vleugel staat midden op het toneel. Edwin de Vries komt op, doet zijn horloge af, pakt een pen uit zijn borstzakje en legt er beide voorwerpen neer op neer. Het zal het enige symbolische in deze voorstelling blijken, tot aan het eind. Wat volgt zal een tijdloos, onbeschrijfelijk verhaal zijn.

De Pools-Joodse pianist en componist Wladyslaw Szpilman ontsnapte aan de gruwelen van het ghetto van Warschau en overleefde als enige van zijn familie de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog schreef hij zijn ooggetuigenverslag, maar de nieuwe communistische regering van Polen verbood het boek.

Pas eind jaren negentig kreeg het werk grote bekendheid, en in 2002 werd het verfilmd door Roman Polanski, zelf kind in het ghetto van Krakau. In 2005 ging in Frankrijk een theaterversie in première, die nu door De Vries in het Nederlands is bewerkt.

De Pianist is een zeer sobere voorstelling, waarin De Vries onder fel wit licht Spilman’s verhaal vertelt. Eerst over het ghetto, waar kinderen worden doodgeknuppeld, invaliden met rolstoel en al uit het raam worden gegooid en er wordt gebedeld om een ui. Mensen sterven er sneller dan ze kunnen worden begraven. Later over zijn eenzame onderduik in een onbewoonde villa en de ene SS-er die hem helpt. Alles in Szpilman’s koele, registrerende stijl. Steeds is er tussendoor de muziek van Chopin, gespeeld door pianist Yoram Ish-Hurwitz, speciaal de nocturnes die zo’n bepalende rol speelden in Spilman’s leven.

De Vries is minder een natuurlijke verteller dan bijvoorbeeld Porgy Franssen of Frank Groothof, maar juist zijn kalme tempo en stille beheersing zorgen voor een knappe concentratie op het verhaal, niet op de speler. Soms lijkt hij echter even ontredderd door wat hij vertelt. Dat kan oprecht zijn -het moet als acteur geen gemakkelijke opgave zijn om dit verhaal avond aan avond te gaan vertellen- maar beter zou zijn als hij die ontreddering nog meer bij het publiek zou leggen.

De Tweede Wereldoorlog begint nu echt ver weg te raken. Alle medewerkers aan de voorstelling zijn van na 1945 en de echte Wladyslaw Szpilman is inmiddels overleden. Toch ligt de holocaust dicht onder de oppervlakte en komt hij steeds weer naar boven. Bijvoorbeeld als een hoogbejaarde zanger optreedt in zijn geboortestad, als er een oude boom moet worden gekapt of als een kunstenaar Anne Frank in een Palestijnensjaal hult. We hebben de oorspronkelijke verhalen van de slachtoffers en de overledenen nog steeds nodig om onze eigen tijd te begrijpen.

De Pianist door Impressariaat Jacques Senf en Matthijs Bongerman. Gezien 18/2/08 in Leiden. Te zien in Amsterdam (Bellevue) 25 t/m 27/3. Tournee t/m 4/5. Meer info op www.depianist.info