Recensie ‘Sic Transit Gloria Mundi’ door Tg Alaska
Je kunt Sic Transit Gloria Mundi zien als eenvoudigweg de volgende voorstelling van schrijver/regisseur Marijke Schermer. Je ziet dan -net als bij haar eerdere voorstellingen- vlot geregisseerd en goed gespeeld toneel over het levensgevoel van moderne mensen. Over geld gaat het dit keer: rijke en arme mensen ontmoeten elkaar in de business lounge van een vliegveld waar alle vluchten gecanceld zijn. Maar er is meer aan de hand.Toneelgroep Alaska bedacht van te voren een origineel sponsor- en marketingconcept: het decor van de voorstelling werd te koop aangeboden. Bedrijven konden tegen een bedrag hun logo laten opnemen in de achterwand. Tegen hogere prijzen konden personages, scènes of andere elementen gekocht worden. De opbrengst van deze actie zorgt ervoor dat de voorstelling voor het publiek gratis te bezoeken is.
Maar hoe leuk en ludiek het idee ook is, het roept toch lastige vragen op. Moet kunst zich zo in de uitverkoop doen? Geeft de overheid niet subsidie om ervoor te zorgen dat kunstenaars vrij en autonoom kunnen werken? En wat schiet het publiek ermee op? Naar het schijnt hebben de ‘aandeelhouders’ niet veel gebruik gemaakt van hun inhoudelijke invloed, maar naar wiens werk zit je als toeschouwer nu te kijken?
Dat zijn interessante vragen, maar het merkwaardige is dat de voorstelling daar nogal rücksichtslos overheen stapt. Sic Transit Gloria Mundi -de titel is te vertalen als “zo vergaat de glorie van de wereld” of kortweg: roem vervliegt- gaat niet over het consumptiekapitalisme waarin alles wat mensen doen en willen handelswaar wordt en ook niet over reclame waarin een bereikbaar maar leeg geluk beloofd wordt. De voorstelling is eerder een losse schets over een wereld waarin geld virtueel is geworden: de rijke personages Angel en Steve hebben geen contant geld meer op zak en handelen aan de beurs in superabstracte “geldproducten”.
Dat contrast tussen het thema van de voorstelling en het verhaal erachter is storend. Want, anders dan de makers lijken te denken kun je het een niet los zien van het ander. Het duidelijkst blijkt dat uit de sponsorwand in het decor. Vrijwel alle sponsors blijken afkomstig uit de culturele sector. Helpt dat bij de setting van een internationaal vliegveld of leidt het af?
En zo wordt deze toch verder heel aardige voorstelling volledig overschaduwd door de weigering van de makers om de consequenties te nemen van hun keuzes. Het is onduidelijk of ze dat doen uit onbezonnenheid -wellicht wisten ze niet waaraan ze begonnen- of uit lafheid.
Hadden ze maar gewoon toegang gerekend. Dan was het een betere voorstelling geweest.
Sic Transit Gloria Mundi van Toneelgroep Alaska. Gezien 5/10 in de Toneelschuur in Haarlem. Tournee t/m 9/11. Te zien in Amsterdam (Bellevue) van 22 t/m 24/10. Meer info op www.gloriamundi.nl
Beste Simon,
Wat heb je een wonderlijke recensie over Sic transit gloria mundi geschreven.
Vanaf het begin hebben wij gezegd dat het stuk over geld gaat, het heeft nooit een anticommercieel statement beweerd te willen zijn of een stuk over consumptiekapitalisme (dat heb je zelf bedacht). Dat we het geld hebben gebruikt om de voorstelling gratis te maken heeft duidelijke redenen. We wilden het tastbaar over geld laten gaan door het gratis te maken, we wilden uitvinden of het onze zalen beter zou vullen om te bedenken wat dat betekent. Bovenal wilden we onderzoeken of sponsoring in het theater kan, of hogere eigen inkomsten een andere bron kunnen hebben dan duurdere kaarten en of het aloude vooroordeel dat je met privaat geld inlaten je ziel verkopen is of je autonomie verliezen is, wáár is. Op alle mogelijke manieren heb ik dÃe nachtmerrie uitgenodigd. Inspraak verleend, scènes te koop aangeboden etc. Het heeft geen kopers van scènes of activistische aandeelhouders opgeleverd. Ik heb het stuk kunnen maken wat ik wilde maken. Geen No Logo statement op het toneel. Een stuk over geld en economie. Waarbij ik de gedragswetenschappelijke kant van economie als uitgangspunt heb genomen – om situaties te schetsen. Met wellicht een wat gematigd standpunt omdat ik wilde vermijden dat of het cultuurpessimistisch cliché van mensen die holbewoners worden in rampsituaties of het romantisch cliché dat mensen verbroederen als ze daar maar tijd voor hebben, gelijk zou krijgen. Het is dus uiteindelijk misschien meer een stuk over een wapenstilstand (tussen rijk en arm, tussen bedrijven en mensen) dan een enorm conflict. Met een ontknoping die meer ironisch en satirisch is dan veroordelend; drie ijdele wereldverbeteraars die de jongste trend in de globale wereld vertegenwoordigen: een popster, een zakenman en een ex-politicus die met hun geld, netwerken, charme en uitgekiende marketingstrategie de wereld naar hun hand zetten.
Dat het concept vragen oproept lijkt me goed. Dat die in de voorstelling ook beantwoord moeten worden nogal beperkt gedacht. Dat het concept de financiering van kunst en de betekenis van reclameruimte onderzoekt wil niet zeggen dat het verhaal diezelfde onderwerpen moet bevragen of beoordelen. Onbezonnen zijn we niet geweest – wij weten wat we doen en ook waarom – en ons van lafheid betichten lijkt me helemaal idioot. We hebben financieel en ook marketingtechnisch meer risico’s genomen dan de gemiddelde productie.
Vooral stelt me teleur dat je niet inhoudelijk op de voorstelling reageert en conclusies trekt op basis van een onjuist idee over onze uitgangspunten. Tussen de regels door lijkt het dat je de voorstelling als goed bestempelt maar je beschrijft niet wat je hebt gezien. Waar gaat ie dan wel over als ie niet gaat over wat jij verwacht had of gewenst?
Tot slot wil ik je op een onjuistheid wijzen. 36 van de 78 adverteerders zijn niet afkomstig uit de culturele sector, dat lijkt me een substantieel aandeel.
Hartelijke groet,
Marijke Schermer