“Dan liever de lucht in”, zei Van Speijk, en hij stak de lont in het kruitvat. Het standaardzinnetje is een echo uit een geschiedenisboek over een symbool van oud-Hollandse heldenmoed, waarvan weinigen nog het precieze verhaal zullen weten. Schrijver Rogier Schippers en componist Jef Hofmeister kozen hem als hoofdpersoon voor het tweede deel van Zeeuwse Nachten. Hun gezelschap het Volksoperahuis maakt een trilogie van warmbloedige muziektheatervoorstellingen over Hollandse helden om daarmee de verwarrende staat van het huidige Nederland te onderzoeken.

Opvallend genoeg zijn zij niet de enigen die aan één voorstelling niet genoeg hebben om hun maatschappelijke engagement in te vullen. Vorige week speelde de van oorsprong Egyptische acteur Sabri Saad El Hamus het zeer geslaagde tweede deel van zijn serie Pax Islamica, vijf voorstellingen gebaseerd op de vijf zuilen van de Islam. En theatermaker Eric de Vroedt heeft maar liefst tien voorstellingen nodig in zijn ambitieuze project Mightysociety, waarin hij actuele thema’s behandelt zoals angst voor terrorisme en wantrouwen in de politiek.

Deze voorstelling begint bij Van Speijk in de hemel. Hij vertelt over zijn roemruchte daad: hoe in de haven van Antwerpen de kanonneerboot waarvan hij het gezag voerde in de oorlog tegen de Belgen van zijn ankers sloeg en langzaam naar de kaai dreef. Hoe daar de woedende bevolking al klaarstond om te enteren. En hoe hij toen, liever dan in handen te vallen van de vijand, besloot om zijn schip, zijn bemanning en zichzelf spectaculair aan hun einde te helpen.

Inmiddels zien we Van Speijk niet meer als een held, maar juist als voorbeeld van misplaatste vaderlandsliefde, wiens daad geen enkele zin heeft gehad. Het Volksoperahuis gaat nog verder en maakt van hem een soort negentiende-eeuwse zelfmoordterrorist. Maar zwaar op de hand wordt het niet. In de vrolijke, cabareteske voorstelling keert Van Speijk terug naar Nederland op het moment dat een stokoude koningin Amalia op het punt staat het hele land op te doeken. Dat laat Van Speijk niet gebeuren: hij zal nogmaals zijn daadkracht tonen.

Tijdens zijn zoektocht wordt hij terzijde gestaan door een als Ketelbinkie verkleed Zeeuws Meisje (die we nog kennen uit het eerste deel van Zeeuwse Nachten), blijkt zijn bemanning te bestaan uit Marokkanen met een taakstraf en verwordt zijn heldendaad tot een gesponsorde mediashow. Dit alles verpakt in aanstekelijke liedjes waarin het kleine combo (klarinet, accordeon en percussie) een waaier aan stijlen laat zien, van zeemansliedjes tot fanfare en van protestsong tot klezmer. De actuele verwijzingen naar Van Gogh, Fortuyn en Balkenende zijn soms flauw, maar vaker zeer gevat en de intieme sfeer maakt dit een sympathieke voorstelling.

Zeeuwse Nachten 2: Dan liever de lucht in! door het Volksoperahuis. Gezien 17/1/07 in De Cameleon. Aldaar t/m 28/1, tournee t/m 26/4. Meer info op www.volksoperahuis.nl

zie ook: Recensie Zeeuwse Nachten 1