Porgy Franssen maakte twee jaar geleden Novecento, pianist der oceanen dat hem de kans gaf zijn talent als verteller te etaleren. Nu gebruikt hij opnieuw een verhaal van Allesandro Baricco als uitgangspunt voor een voorstelling in kleine setting, waarbij het publiek aan zijn lippen hangt.

Het verhaal gaat over Hervé Joncour die halverwege de 19e eeuw ieder jaar naar het Midden Oosten reist om zijderupsen te kopen voor de spinnerijen en wevers in zijn geboortedorp in Frankrijk. Een ziekte onder de rupsen zorgt ervoor dat hij zijn handel verder weg moet zoeken, in Japan.

Daar vindt hij de mooiste zijde, de zwijgzame heerser Hara-Kei en diens mysterieuze vrouw met westerse ogen. Hij raakt in de ban van haar en ondanks dat ze nooit met elkaar spreken wordt zij de belangrijkste reden om jaarlijks de lange, zware reis te ondernemen. Maar ondanks zijn verlangen onderdrukt Joncour zijn emoties: hij blijft een toeschouwer van zijn eigen leven.

Franssen vertelt het verhaal met oneindige charme. Zijn ingehouden stijl klopt mooi bij de geschetste wereld van tuinen, vogelkooien en wereldreizen die lang maar ook voorspelbaar zijn. Het geluidsdecor is onnadrukkelijk, romantische pianomuziek, maar ook oosterse klanken. Het decor is een toonzaal van japanse meubels in vitrines, overdekt met witte zijden doeken. Zij benadrukken de afstand waarmee Joncour zijn leven beschouwd.

Het is het contrast tussen die afstand enerzijds en de passie waarmee zijn verhaal verteld wordt anderzijds die dit een bijzonder aangename vertelvoorstelling maken.

Theater Zijde van Orkater. Naar de novelle van Alessandro Baricco, door Porgy Franssen. Gezien 22/9/06 in De Verkadefabriek, Den Bosch. Te zien in Amstelveen (Schouwburg) 13 en 14/10, in Amsterdam (Bellevue) 17 t/m 22/10. Meer info op www.orkater.nl

Marcus Azzini is er een beetje beduusd van. In de hippe Club NL op de Nieuwezijds Voorburgwal staat een band klaar en wordt op alle muren een gelikt promo-filmpje voor de theatervoorstelling Sexual Perversity getoond: heftig zoenende acteurs in slowmotion. Azzini mag dan wel de regisseur zijn van de voorstelling, de promotie is stevig in handen van MTV.

Sexual Perversity is de eerste theaterproductie van clipstation MTV, een co-productie met theaterproducent Rick Engelkes. Johnny de Mol, Jelka van Houten, Birgit Schuurman en Gijs Naber spelen in het stuk van David Mamet, dat in de jaren tachtig als About last night werd verfilmd met Rob Lowe en Demi Moore in de hoofdrollen. Vorig jaar was MTV al mediapartner van de voorstelling Tape -ook geregisseerd door Azzini- maar nu zet de televisiezender haar hele arsenaal in: Schuurman en Van Houten namen een titelsong op -een rockende cover van Parttime lover van Stevie Wonder-, een clipje volgt nog en zal samen met de promo’s op de zender te zien zijn.

MTV en Engelkes willen zich voor langere tijd verbinden, met als doel om meer jongeren naar het theater te krijgen. Volgens channel director Maurice Hols past dit binnen de koers die MTV al een aantal jaar vaart: “MTV is niet alleen meer een zender, we zijn een jongeren-entertainment-lifestyle-brand. We proberen onszelf constant te vernieuwen, zoals met MTV Raw en Coolpolitics, waarin we samenwerken met organisaties voor ontwikkelingshulp en debatcentra. We zien dat er weinig jongeren naar het theater gaan en daar willen we wat aan doen.” Daar komt bij dat het voor MTV een gezonde investering is. “We zijn een commercieel bedrijf, aan het eind moet er onder de streep wel iets overblijven”, aldus Hols.

Aan regisseur Azzini de taak om van het mooie marketing verhaal ook een mooie voorstelling te maken. Hoewel alleen Naber op de toneelschool heeft gezeten hebben alle acteurs ruime ervaring in films, musicals of als televisiepresentator. Er wordt vooral nog gewerkt aan het bewerken van het stuk. Want dat werd dan wel gekozen vanwege de aansprekende thematiek van sex, liefde en relaties, maar het dateert al weer van 1978. Azzini: “We hebben het wel moeten updaten voor de wereld van Bridget Jones en Sex and the City.”

Sexual perversity gaat op 27 oktober in de Meervaart in première. Meer info op www.sexualperversity.nl

zie ook: mijn recensie over Sexual Perversity

Willem Jan Otten is vooral bekend door zijn romans, zoals het met de Libris Literatuur Prijs bekroonde Specht en zoon. Maar daarnaast is Otten een productief toneelschrijver. Voor zijn nieuwe stuk Alexander baseerde hij zich op het leven van Alexander de Grote. We volgen de Macedonische vorst tijdens zijn veldtocht tegen het Perzië van koning Dareios. Bij de eerste veldslag neemt Alexander Dareios’ moeder, vrouw en minnares gevangen. Tegen de verwachtingen van zijn legerstaf in laat hij hen leven, terwijl hij tot aan Babylon toe verder jaagt op zijn grote vijand.

Otten schreef een stuk in vijfvoetige jamben dat druipt van symboliek. Grote kwesties als vrijheid en angst, geschiedenis en waarheid en de mogelijkheid van rechtvaardige oorlog stapelen zich op, naast verwijzingen naar de oorlog in Irak en christelijke symboliek. Hoewel het verhaal over de verwikkelingen en conflicten van Alexander en zijn oorlogsmakkers vlot verteld wordt, voelt de voorstelling al snel topzwaar door de overdaad aan thematiek. Als toeschouwer ga je ernaar verlangen de tekst nog eens rustig na te lezen, om de verschillende lagen en symbolen beter te begrijpen. Otten de toneelschrijver heeft zich te zeer laten meeslepen door Otten de romanschrijver.

Regisseuse Ira Judkovskaja, die met deze voorstelling debuteert in de grote zaal, maakte de verstandige keuze om niet de symboliek, maar het verhaal centraal te stellen. Vormgeving en spelstijl lijken de volheid en gelaagdheid van de tekst niet te veel in de weg te willen zitten. Met enkele sterke beelden -het uitstorten van emmers stenen over de speelvloer, het opzetten van een legertent- wordt de situatie neergezet, waarna de acteurs met verrassend gemak de poëtische tekst spelen.

Minder gelukkig is de keuze om de belangrijkste rollen te laten spelen door piepjonge acteurs, waarvan sommigen zelfs nog op de toneelschool zitten. Ze spelen zeker niet slecht, maar missen toch het gewicht om een voorstelling van dit kaliber te dragen. Vooral Kaspar Schellingerhout wordt in het begin nogal weggeblazen door Kees Boot en Mark Rietman, ervaren rotten in bijrollen. Rietman speelt overigens mooi een bulderende oude generaal wiens zoon sneuvelt, maar zit op momenten dicht tegen schmieren aan.

Speciale vermelding verdient Petra Laseur als de moeder van koning Dareios, die heen en weer geslingerd wordt tussen verdriet om haar zoon en bewondering voor diens vijand. Het is alleen zo jammer dat ze iedere keer in nieuwe lachwekkend lelijke jurken van glimplastic wordt gehesen. Dat doet toch afbreuk aan haar personage. De vormgeving kent meer van deze stevige missers, zoals de krakkemikkige maan op het achterdoek en de onfraaie grime. Het versterkt de indruk dat Alexander meer voor de leunstoel dan voor het toneel is gemaakt.

Alexander van Willem Jan Otten door Het Toneel Speelt. Gezien 26/9/06, Stadsschouwburg Amsterdam. Aldaar t/m 28/9 en van 31/10 t/m 2/11. Meer info op www.hettoneelspeelt.nl

Vier vrienden -drie zitten op de Toneelschool, één op de Kleinkunstacademie- willen een voorstelling maken over het maken van een voorstelling door vier vrienden. Het is eind jaren zestig, maar hun voorstelling moet spelen eind jaren dertig. Of nee, dat is te ingewikkeld met de oorlog en zo, liever een voorstelling die in de toekomst speelt. In 2006 bijvoorbeeld. De jonge kleinkunstenaar Daniël Samkalden heeft met zijn toneelstuk Van alle tijden een geestig spiegelpaleis gebouwd.

De spelers doen met hun bakkebaarden, hun vele, vele roken en hun archaïsche taalgebruik vrolijk de jaren zestig na. De vier vrienden -een revolutionair, een onzekere idealist, een burgerlijke estheet en de schrijver met het goede idee- komen na hun lessen van “Ank” (van der Moer) bij elkaar in de kroeg en spelen de scènes die de schrijver voor hen heeft bedacht. De schrijver, gespeeld door Samkalden zelf, en zijn spelers proberen zich een toekomst voor te stellen, waarin hun idealen, zoals seksuele bevrijding en individuele ontplooiing, werkelijkheid zijn geworden.

Het leidt tot humoristische situaties waarbij de nog lelieblanke acteurtjes een nogal expliciet sexueel gesprek moeten voeren of als de toekomstige openhartigheid leidt tot spanningen in de vriendschap. De grappige verwijzingen naar de hegemonie van de Verenigde Staten, mobiele telefoons en de angst voor bommen (nucleair of terroristisch) maken duidelijk dat hoewel de tijden veranderen er ook heel veel hetzelfde blijft. Ook het verschillende taalgebruik van de personages in de jaren dertig, zestig en nul is op geestige wijze getroffen.

Uiteindelijk blijkt toekomst van de studenten helemaal niet zo rooskleurig. De schrijver ziet dat de ideeën van hun tijd uiteindelijk in 2006 zullen leiden tot cynisme, de eenzaamheid en de ongeremde zelfexpressie. Een keiharde afrekening met de generatie van ’68 is deze voorstelling echter niet. Daarvoor is de toon te licht en de boodschap te weinig hoogdravend. Bovendien concentreert Samkalden zich, zoals de titel al aangeeft, op de dingen die onveranderlijk zijn. Dat maakt dit een sympathieke, maar niet hemelbestormende voorstelling.

Van alle tijden van Daniël Samkalden door Bellevue Lunchtheater. Met Guy Clemens, Sylvia Hoeks, Merijn de Jong, Abel Nienhuis en Daniël Samkalden. Gezien 22/9/06 in Bellevue, aldaar t/m 1/10. Meer info op www.lunchvoorstelling.nl

De schouwburgen in de grote steden moeten geleid worden door huisgezelschappen; jonge theatermakers moeten streng op kwaliteit geselecteerd worden, het begrip vernieuwing moet de prullebak in. Met een ambitieus 9-puntenplan voor het theater opende Ivo van Hove gisteravond het nieuwe festival TF-1. Tijdens de sobere openingsceremonie in de Stadsschouwburg ontvouwde de directeur van Toneelgroep Amsterdam zijn visie op het Nederlandse theater in de 21e eeuw.

In die visie spelen de grotere toneelgezelschappen de hoofdrol: zij geven leiding aan de schouwburgen in de grote steden, zij selecteren en coachen jong talent en bieden continuïteit. “De aandacht moet gaan naar continuïteit gekoppeld aan zeggingskracht. Vernieuwing geeft ons de illusie van vooruitgang, een nutteloos en zinloos verlangen”, aldus Van Hove.

Van Hove is blij met de huidige “goede chemie” tussen Toneelgroep Amsterdam en de Amsterdamse Stadsschouwburg, maar ziet liever een meer structurele samenwerking: “De toevallig goede of slechte chemie tussen leidinggevenden kan toch niet de basis vormen voor een optimale werking van het grootste repertoiregezelschap van het land?”

Het festival TF-1 is de opvolger van Het Theaterfestival en toont de komende weken de beste voorstellingen van het vorige seizoen, uitgekozen door een jury onder leiding van Monique van de Ven, naast enkele genomineerden voor de Toneel Publieksprijs. De jury koos onder meer Opening Night, de uiterst succesvolle regie van Ivo van Hove.

Naast het hoofdprogramma zijn er drie randprogramma’s, met ieder een eigen titel. TF-2 is het Amsterdam Fringe Festival, een vergaarbak van kleine voorstellingen van ongeregelde makers op diverse plekken in de stad. TF-3 biedt verdieping, met lezingen, discussies en presentaties. TF-4 toont enkele voorstellingen die voor het Vlaamse Theaterfestival zijn uitgekozen als beste Vlaamse voorstellingen van het afgelopen seizoen.

De keuze van Het Parool uit TF-1234

Uit TF-1
Opening Night van Toneelgroep Amsterdam en NT Gent
Alom bejubelde regie van Ivo van Hove kreeg zelfs verstokte theaterhaters weer naar de schouwburg. Het beste wat Toneelgroep Amsterdam te bieden heeft: uitstekend ensemblespel, een prachtig decor, vernuftig gebruik van video en een excellerende Elsie de Brauw in de hoofdrol.
Stadsschouwburg, 6 en 7 september, 20:15 uur

Uit TF-2
3 van Opium voor het Volk
Jonge hondenclub uit Amsterdam maakte voorstelling vol stadsverhalen en synchroon verlopende levens. De voorstelling maakt ook kans op de maar liefst 50.000 euro grote BNG Prijs voor nieuwe theatermakers die op 8 september voor het eerst wordt uitgereikt.
Bellevue, donderdag 7 september, 20:30

Uit TF-3
Debat: De zelfmoordterrorist in het theater
Een opvallend groot aantal theatermakers koos het afgelopen seizoen een zelfmoordterrorist als personage. Is de zelfmoordterrorist het ultieme icoon van de 21e eeuw? Pieter Hilhorst praat met regisseurs als Johan Simons en Eric de Vroedt.
Stadsschouwburg, zondag 3 september, 16 uur, toegang vrij

Uit TF-4
Welcome in my backyard van Wunderbaum
OK, eigenlijk selecteerde de Vlaamse jury De Rollende Road Show, een andere voorstelling van Wunderbaum. Maar deze Maastrichtse club die zich verbond met Johan Simons’ NT Gent maakt op dit moment het hipste theater van de lage landen. En nog maatschappelijk relevant ook.
De Brakke Grond, 2 en 3 september, 19 uur

Meer info op www.tf-1.nl